Bài viết của Đoàn Hùng
Ngồi chơi, ngồi chơi, ngồi chơi, ngồi chơi, ngồi chơi….. và ngồi chơi. Hãy luôn hiểu 4 chữ này "ngồi chơi tự nhiên" mỗi khi ngồi thiền. Xin đừng quên nghĩa 4 chữ này.
Ai ai cũng hiểu được 4 chữ “ngồi chơi tự nhiên”, nói ra là hiểu ngay, nhưng khi bắt đầu ngồi tu tập xả tâm liền lạc ngay: hoặc chú trọng vào ngồi thiền, hoặc ngồi nhắm mắt lim dim, hoặc ngồi chú tâm gom tâm hoặc nhiếp tâm vào thân, tâm, hơi thở hay đối tượng nào đó, chứ không bao giờ ngồi chơi tự nhiên như người nhàn hạ hoặc như một người bình thường chưa từng biết tu tập gì cả.
Ngồi theo những cách ở trên sẽ dẫn cho người tu lạc vào thế giới của ngồi thiền, không phải là ngồi thiền xả tâm của đạo Phật Thích Ca.
Ngồi thiền của đức Phật Thích Ca là ngồi xả tâm. Ngồi xả tâm là ngồi chơi tự nhiên, không có nhiếp tâm vào bất kỳ đề mục, hay thân tâm nào cả. Ngồi chơi tự nhiên là ngồi chơi bình thường như một người chưa biết ngồi thiền. Ngồi chơi tự nhiên như một người sống bình thường, nghĩa là ngồi mà biết rõ tất cả mọi vật xung quanh, biết rõ mọi người xung quanh đang làm gì nhưng không bị dính mắc (tức là chú ý hay suy nghĩ) vào đó là tu đúng, còn bị dính mắc vào là tu sai. Người ngồi chơi lấy sự tỉnh giác để tu chánh niệm, nương vào thân hành nội (hơi thở), ngoại (đi, đứng, nằm, ngồi) để tác ý xả tâm. Ví dụ như: khi quét sân thì tác ý trong đầu: "tâm ly tham tôi biết tôi quét sân", hay khi nấu cơm thì tác ý "tâm ly sân tôi biết tôi đang nấu cơm",... Ngồi chơi tự nhiên con người rất sáng suốt và ít bị hôn trầm thùy miên.
Tu theo đạo Phật là tu xả tâm, có niệm ác thì đuổi và diệt, có niệm thiện thì làm cho sanh và tăng trưởng là đủ rồi. Còn khi tâm bất động (không có niệm nào) thì kệ nó, cứ tiếp tục ngồi chơi, vừa tỉnh táo tỉnh giác như một người bình thường mà không bị mờ ảo hay mê tưởng gì cả.
Cái chính của tu theo đạo Phật là khi tu xả tâm phải sống như một người bình thường ngồi chơi, chứ không phải ngồi thiền lim dim như con cóc.
Mọi người tu theo đạo Phật rất muốn nhập vào các trạng thái hỷ lạc, lân lân,..., chính điều này đã và đang hại bao nhiêu người tu theo đạo Phật khi ngồi thiền. Bởi vì người có ý muốn nhập định rất thích ngồi để thân tâm an lạc. Chỉ cần thấy có cảm giác này người tu liền bám theo và bị trạng thái đó dẫn dắt vào đường tà mà không hay biết. Lâu ngày thành thói quen khó dứt bỏ và tự cho là mình tu nhập được định.
Ngồi chơi tự nhiên là: Ngồi chơi không nhắm mắt, không lim dim, phải mở mắt như một người bình thường, không nhìn chăm chăm, trân trân vào bất kỳ điểm nào, chỗ nào hay vật nào. Không gom tâm, không nhiếp tâm vào bất kỳ đối tượng nào, không giữ tâm thanh tịnh, không bám vào tâm thanh tịnh, không cho tâm khởi niệm thiện niệm ác cũng là sai,...
Ngồi ngay thẳng, giữ cổ ngay thẳng, không gật lên gật xuống như gà mổ thóc, không gục đầu xuống trước, không ngữa đầu ra sau và cũng đừng ngồi quá ngay thẳng, ưỡn ngực, chỉ ngay thẳng như một người bình thường không dụng công, dụng cơ gì cả. Lưng thẳng không được khòm, khi khòm lưng rất dễ rơi vào trạng thái ngủ hoặc tưởng, khi thấy lưng hơi khòm thì liền nhắc tâm là “thân phải thẳng lưng lên”.
Hai tay tự nhiên không nhất thiết phải để vào nhau hay chạm vào nhau, để trên 2 gối chân cũng được,... Không nhất thiết phải ngồi kiết già, bán già, ngồi kiểu nào cũng được, dựa ghế, dựa tường, thẳng chân, co chân,...Vì mục đích của người tu là xả tâm, chứ không phải gò bó thân tâm. Không cố tình giữ chặt thân cố định để không nhúc nhích, ngồi như vậy là đã cột chặt thân, sẽ dẫn đến rơi vào các trạng thái tưởng. Nên thả lỏng toàn thân. Khi thân muốn nhúc nhích, động đậy, co tay, co chân, ... thì cứ tự nhiên, không nên cố kềm thân. Kềm thân, cố tình giữ thân bất động là sai. Thả lỏng tự nhiên như một người sống bình thường ngồi chơi là đúng.
Giữ 6 thức luôn tỉnh thức, nhận rõ mọi vật xung quanh, không để chúng lờ mờ hoặc không biết gì cả.
Ngồi sai sẽ dẫn đến các trạng thái tưởng khác nhau xuất hiện như:
Về thân: cơ thể co dựt, chân tay máy động, nhúc nhích, cơ thể cọ quậy không yên, người xoay qua xoay lại, đầu gật lên gật xuống, hay xoay tròn, xoay trái xoay phải, gân nhúc nhích giựt giựt, thân lắc lắc…Khi thấy hiện tượng thân bất thường thì đứng lên xả ra, không tu tập tư thế đó nữa.
Về sắc: mắt có thể thấy những hình ảnh lạ như ánh sáng, Phật, Chúa, hay ai đó; nhìn gạch dưới đất sẽ thấy các vân gạch tạo thành hình người hay hình thú, …
Về thinh: tai nghe như có ai nói, tiếng âm thanh từ xa vọng đến, tiếng giảng kinh, tiếng truyền dạy của Phật, Chúa, …
Về hương: mũi ngữi được mùi thơm đặc biệt,…
Về vị: lưỡi cảm giác vị ngọt, đắng, chua, cay,…mặc dù không ăn gì.
Về pháp: tuệ tưởng xuất hiện, tư duy hiểu sâu lời kinh Phật, Chúa rồi tưởng rằng mình đã hiểu lời Phật, Chúa dạy rồi tự cho mình đã chứng đạo.
Khi rơi vào các trạng thái đó thì biết rằng cách ngồi của mình không đúng, ý thức đã chìm, tưởng thức đã hoạt động, do vậy phải ngồi ngay thẳng lên, nhắc trong đầu: “thân phải bình thường, các tưởng cút đi” hoặc “thân phải ngồi thẳng lên”, v.v... Tùy theo trạng thái xấu nào mà mình đang gặp liền nhắc tên của chúng để đuổi đi. Hoặc đứng lên đi kinh hành để xả bỏ những trạng thái mê mờ ảo tưởng đó. Để hiểu rõ thêm về tưởng và cách khắc phục, mời đọc bài này.
Khi hiểu rõ 4 chữ “ngồi chơi tự nhiên” thì sẽ không còn lạc vào các trạng thái tà ma đó, do vậy 4 chữ “ngồi chơi tự nhiên” nghe đơn giản nhưng rất quan trọng cực kỳ. Ngồi chơi tự nhiên xả tâm nên chọn sống một mình ở một nơi thanh vắng gọi là sống độc cư. Chỉ có sống độc cư thì mới có thể xả tâm trọn vẹn.
Khi ngồi thiền, ai ai lúc đầu cũng thấy trong đầu xuất hiện hằng trăm ngàn niệm khởi lên, kéo người ngồi làm cái gì đó, hoặc nhớ cái gì đó trong quá khứ, hoặc ước muốn điều gì đó xảy ra trong tương lai,... Ví dụ như: Nhớ hôm trước đi ăn ở nhà hàng Nhật Bản, gặp ai đó. Nhớ đến tài sản tiền bạc của cải cần phải làm... Nhớ đến người thân, cha mẹ, anh chị em, vợ chồng con cái, bạn bè, người tình cũ,... Nhớ đến những việc xô sát cãi cọ, giận nhau trong quá khứ,... Nhớ đến những lời nói của ai đó làm mình giận, khó chịu,... Nhớ đến những việc thiện đã làm,.... Nhớ đến những việc làm đã xảy ra trong ngày hay những ngày gần đây,... Mong muốn chuyện gì đó trong tương lai xảy ra hoặc hy vọng điều gì đó đến,... v.v.... Đó là tâm niệm.
Có rất nhiều tâm niệm, chính những tâm niệm đó sẽ lôi người tu rời khỏi nơi tu hành, phá hạnh độc cư và trở về đời sống thường hằng, nghĩa là đời sống thế gian đầy dục lạc và ác pháp.
Do biết được quá trình sống độc cư là sống tự nhiên bình thường, chỉ cần biết tâm nào thiện tâm nào ác, tâm niệm ác thì ngăn và diệt, tâm niệm thiện thì sanh và tăng trưởng. Khi thân tâm không chạy theo những tâm niệm dục và ác pháp thì tâm đang từ từ ly dục và ly ác pháp. Những tâm niệm sẽ thưa dần và biến mất. Chỉ còn lại một tâm bất động thanh thản an lạc và vô sự. Đó chính là mục đích của đạo Phật, đó là tâm niết bàn.
Khi ngồi xả tâm, mỗi mỗi tâm niệm xuất hiện, chúng ta đều phải "hiểu rõ" chúng. Hiểu rõ chúng có nguồn gốc là tham sân si, hiểu rõ chúng mang đến đau khổ và nguy hiểm, hiểu rõ chúng mang đau khổ đến cho mình, cho người hoặc cho muôn loài vạn vật. Ngoài ra còn phải có hiểu biết nhân quả hay còn gọi là "Tri kiến nhân quả". Sau khi đã hiểu rõ chúng, ta dùng phương pháp "Như Lý Tác Ý" đuổi những tâm niệm dục và ác đó đi. Cứ như thế mỗi tâm niệm cần phải thông hiểu chúng và dùng phương pháp "tác ý" đuổi đi thì có ngày sẽ nhận ra những tâm niệm dục và ác đó thưa dần rồi mất hẳn. Đó là sự thành công tuyệt vời đưa đến đại thành công của người tu theo đạo Phật. Một trong những câu Như Lý Tác Ý tuyệt vời nhất là: "Tâm bất động thanh thản an lạc vô sự".
Sau khi hiểu rõ quá trình tổng quát của việc ngồi xả tâm, chúng ta nhận thấy rằng thiền theo đạo Phật là thiền xả tâm, sống tự nhiên như một người sống bình thường, có niệm ác thì đuổi, niệm thiện thì làm cho sanh và tăng trưởng, còn không niệm thì cứ ngồi chơi tự nhiên bình thường tỉnh táo không làm gì cả. Không nên nhiếp tâm, gom tâm, cột chặt tâm vào bất kỳ đối tượng nào, không lim dim hay tập trung chú tâm vào bất kỳ đề mục, hay trạng thái nào cả. Chỉ cần ở không, ngồi chơi tự nhiên là đã đi xa muôn vạn dặm rồi.
Một cái sai nhỏ của ngồi chơi tự nhiên này sẽ dẫn người tu thiền đi lạc vào thiền tưởng, bởi vì người đó đang thấy mình rơi vào trạng thái nào đó như đang nhập định, tâm đang ở trạng thái hỷ lạc của các tầng thiền, v.v...
Xin hãy quay lại ngồi chơi tự nhiên xả tâm như một người bình thường thì các bạn sẽ thấy thân tâm sáng suốt, không còn hôn trầm thùy miên buồn ngủ nữa. Ngồi như vậy được 7 ngày 7 đêm đừng có sinh tư tưởng nào, thì các bạn biết rằng: "Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm xong. Sau đời này không còn đời nào nữa, đây là đời sống cuối cùng".